Op zondagochtend in de Kloosterkerk. Ik was er al maanden niet meer in levende lijve geweest. Niet alleen werken, maar ook naar de kerk gaan doet men tegenwoordig thuis. Ineens was ik hier en mocht naar binnen omdat ik aangemeld was. Terwijl ik nog mijn handen ontsmet, loopt de dominee langs, met de regisseur. De tijden zijn veranderd.

Even later komt diezelfde regisseur, Annemieke Jonckheere, me ophalen en mag ik mee naar de regiebak op het balkon. Daar wordt iedere week de livestream met de diensten vanuit de Kloosterkerk verzorgd. Ik krijg een korte inleiding, maar dan wordt mij een plek in een hoekje gewezen waar ik tijdens de opname stil moet blijven zitten. Van boven kijken we op de man die de registratie van de kerktelefoon verzorgt. Er piept iets. Jos Beuman, de geluidsman, neemt contact op met de kerktelefoonman beneden: “heb jij de microfoon open staan? “ De organist geeft nog snel door dat de stilte tussen het orgelintermezzo en de psalm iets langer zal zijn, want hij moet van het grote orgel naar beneden lopen. Annemieke maakt een aantekening en knikt. Dan gaat een rode lamp aan. Ad Huikeshoven zit in de starthouding om de camera’s te gaan bedienen. Niet alleen in het echt, maar ook via de luidspreker van de stream horen we de klok luiden. We zijn in de ether.

Tot mijn geluk zie ik ongeveer dertig mensen binnenkomen en een plaats in de kerk innemen. Toch nog iets bekends, al dragen ze mondkapjes en moeten ze op een aangewezen plaats gaan zitten. “Het zijn er wel weinig, maar ik ben blij dat ze er zijn.” Zegt dominee Marja Flipse na de dienst tegen me. “Vooral als je op de kansel staat voor de preek is het lastig wanneer je niet tegen mensen kan praten.” Ze vertelt hoe fijn ze het vindt dat de diensten door kunnen gaan en dat iedereen ze, al is het op zijn computer, kan bijwonen. “Maar,” zegt ze, “Ik mis de mensen heel erg.”

In de regiebak zit men er anders in. Wanneer ik de volgende dag Jos en Annemieke, een echtpaar, per beeldverbinding interview, vertellen ze met veel warmte hoe mooi ze het vinden dat ze door hun vrijwilligerswerk op zondag verbinding kunnen maken met zoveel mensen. “Door de livestream blijft de mogelijkheid om met elkaar samen te zijn in het volgen van de dienst,” zegt Jos. Hij is al sinds zijn vroege jeugd gefascineerd door geluidstechniek. Hoewel hij in zijn werkend leven fotograaf was, is het geluid wat hem boeit. Samen met Annemieke zong hij altijd al in koren. Met dirigent Daniël Rouwkema kwamen ze mee naar de Kloosterkerk en zongen al enige tijd in het Kloosterkerkkoor. “Verder kenden we niet zoveel mensen hier,” vertelt Annemieke. “afgelopen december waren we echter bij het kerstdiner in de kerk, we voelden ons thuis en toen hebben we de knoop doorgehakt en zijn we lid geworden van de Kloosterkerk. Meteen daarna kwam de pandemie en zagen we een oproep voor technici van ouderling André Suurmond.

Zo’n twintig mensen gaven gehoor aan de oproep. In de zomer heeft de hele groep een minicursus gedaan om te zorgen dat iedereen over voldoende kennis beschikt om zijn taak in dit werk te kunnen doen. Helaas kwam daarna de tweede coronagolf en werd het onmogelijk om nieuwe mensen in te werken. Voor het inwerken van nieuwe mensen moet men een aantal diensten met dubbele ploegen draaien. Dat betekent dat je met twee maal drie mensen op het balkon moet staan en samen op beeldschermen moet kijken. Dat gaat niet op anderhalve meter.

Daardoor doet men het werk nu met een groep van negen actieve mensen, waarvan Jos en Annemieke de harde kern vormen. Zij zijn er iedere week. Ze worden in hun taken bijgestaan door steun en toeverlaat Wim Goris. Naast Annemieke kunnen ook André Suurmond, Andries Feijen en Gerhard van Roon de OBS bedienen. De OBS is het programma waarmee de beelden van de vier camera’s worden samengevoegd en waar beeld en geluid samenkomen en naar YouTube gaan. Ad wisselt zijn plaats met Heleen de Bruïne en Gilbert Laurens. Deze drie hebben ieder om de paar weken ‘dienst’.

Terwijl beneden de dienst begint, kijk ik naar de drie mensen op het balkon. Drie stille ruggen kijken aandachtig naar hun schermen en panelen, soms gaat er een blik van de een naar de ander, Annemieke beantwoordt een gezicht met een vraagteken met een kort knikje. Dan wordt de camerapositie gewijzigd. Ad trekt een wenkbrauw op en Jos verzet een knop. Pas als de preek begint gaat men ietsje achteruit zitten en word ook ik van verslaggever kerkganger en geniet van de preek. Maar daarna is het weer opperste concentratie in de regiekamer.

Terwijl na de dienst de drie technici de apparatuur afbreken en opbergen, spreek ik in de wandelruimte André Suurmond. Hij bekijkt op zijn telefoon het bereik van de dienst. Gemiddeld zijn er per week zo’n zevenhonderd bezoekers van het Youtube kanaal waarop de dienst wordt uitgezonden. Niet alle mensen wonen de dienst live bij. Er zijn er ook die later op de dag of in de week de dienst bekijken. Bijna driehonderd mensen zijn geabonneerd op de livestream, iedere week komen er een paar bij. In de weken dat er een cantatedienst is, pieken de bezoekerscijfers. In de week rond 1 november, toen de minister-president sprak in de kerk en de jaarlijkse dienst ter nagedachtenis van de gestorvenen werd gehouden, was er sprake van een recordaantal bezoekers, meer dan tweeduizend.

André Suurmond vertelt over de eerste weken van de lockdown, toen bijna niemand de kerk in mocht en ze met één camera gingen proberen een acceptabel verslag van een gebedsdienst online te zetten. Samen met de leverancier IFS heeft hij toen de techniek aangekocht en aangelegd. Nu werkt men met vier camera’s, waarvan twee die kunnen bewegen. Jos wist van overal en nergens de benodigde mengpanelen en microfoons en wat al niet meer bij elkaar te halen. En wat hij niet kon vinden, dat bouwde hij zelf.

Toetssteen voor de kwaliteit van het technisch werk is voor André Suurmond zijn tienerdochter. Zij bedient wel eens apparatuur wanneer de kerk wordt verhuurd. Komt hij na een vrijwilligersdienst thuis dan is zij het die de kwaliteit van beeld en geluid met hem evalueert. Een compliment van haar maakt de zondag goed.

Achter de schermen zijn André, de predikanten, de musici, Jos en Annemieke en vele andere vrijwilligers al bezig met de kersttijd. Alles dit jaar is nieuw en anders. Men moet de weg zoeken en daarbij regels in acht nemen, anticiperen op te verwachten beleid en proberen de kijkers een ‘thuis gevoel’ te geven in de dienst waar ze niet bij aanwezig kunnen zijn. Mogelijk zal de nachtdienst worden gehouden zonder kerkgangers. De 1 novemberdienst was daar, onbedoeld, al een soort repetitie voor. Ook toen waren er geen mensen in de dienst toegelaten en fungeerde het koor als kerkgangers. Vanuit de banken zongen zij, op gepaste afstand van elkaar, de prachtigste muziek.

Annemieke bedacht de regie voor de herdenkingsdienst van 1 november. “Deze kerk straalt een grote sereniteit en rust uit,” vindt ze. “De beelden moeten dat ondersteunen.” Geen overdreven effecten en snel wisselende cameraposities dus. Maar wat wel? Annemieke: “Ik wil het altijd mooi maken. In mijn werk heb ik veel te maken met het schrijven van draaiboeken voor evenementen. Die kennis gebruik ik om de dienst goed in beeld te krijgen. Dat Jos en ik de kans krijgen om zoiets als de wekelijkse diensten en straks ook de kerstnachtdienst in beeld en geluid bij de mensen te brengen, dat is voor ons een geluk van deze tijd.” Annemieke en Jos stralen als ze vertellen dat ze zo blij zijn met alle mensen die ze hebben leren kennen en met het voorrecht om iedere week bij de dienst te zijn op hun balkon in de kerk. “De Kloosterkerk is een speciale club, hoor,” zegt Jos. “Er kwam zoveel positieve energie vrij toen dit project moest worden opgezet. In no time was het balkon omgebouwd, waardoor wij nu een goede werkruimte hebben. Mensen kwamen met ideeën, ondersteunden elkaar, sprongen in gaten.” En is er dan alleen maar blijdschap, vraag ik hen. Nee, toch niet helemaal. Ze missen het zingen met het koor zo verschrikkelijk. Misschien is het voor mensen die niet op een koor zitten moeilijk te begrijpen, denken ze, maar dat koor is verschrikkelijk belangrijk in hun leven en evenredig is op dit moment het gemis ervan.

Ook de predikante zucht een klein beetje, zij het met Brits flegma. “Het zijn bijzondere tijden. We moeten er het beste van maken’” zegt ze. Dan stapt ze op de fiets en rijdt naar huis. Jos en Annemieke, Ad en André ze zijn ook gereed om naar huis te gaan. De zondagsdienst zit er weer op.

Geschreven door: Karin de Leeuw