Wij gaan het weer horen,”In den Beginne was het woord, en het Woord was God…” Door het woord schiep Hij alles. Eerst schiep Hij licht, en het licht is vlees geworden. Het mysterie van ons geloof dat God ook mens is geweest. Het Woord is mens geworden. Het leven is een beeld van God. Door de eeuwen heen zijn kunstenaars gevraagd om vorm te geven aan dit wonder. Iconoclasme is van alle tijden. Onenigheid over hoe dat mag en moet. Woorden zijn ook maar beelden. Hoe geef je vorm aan de Waarheid? Dit is een scherf van een kunstwerk uit de 6de eeuw. Het kind Jezus is afgebeeld als een prins op de armen van zijn moeder.

We maken een grote sprong in de tijd. In 1223 liet voor het eerst St. Fransiscus van Assisi (1182-1226) in Greccio, in een grot ten noorden van Rome, een kribbe in een stal met dieren opstellen, om zichtbaar te maken hoe God, de Heiland, de Messias, op aarde verscheen als een hulpbehoevend kind.

Köln, Wallraf-Richartz-Museum & Fondation Corboud, Gemäldesammlung, WRM 2122, Honthorst, Gerrit van, Die Anbetung der Hirten, 1622, Öl auf Leinwand

Nog een sprong, naar Nederland in de 17de eeuw. De kosmopolitische schilder Gerard van Honthorst (1592-1656). Terug uit Italië werkt hij ook nog hier in Den Haag aan de Kneuterdijk. In 1622 maakt hij dit schilderij van het Kind. Drie herders kijken verbaasd toe. Het kind straalt licht uit in de duisternis. Hij ligt op een witte doek…een lijkwade, op een bed (een altaar) van stro. Hij maakt een zegenend gebaar. Josef kijkt gelukkig toe, maar de herders begrijpen er niets van. Maria kijkt ook verwonderd toe – wat kan dit betekenen – en sluit het in haar hart.

Niet lang daarna in 1646 waagt de eigenzinnige Hollandse Rembrandt (1606-1669) zich ook aan dit thema. In een koude winterse boerenschuur komt het hele dorp kijken. Vrouwen en kinderen ook. Tussen hen in straalt het licht van de liefde dat alle andere lichtbronnen dooft. De mensen staan erover te discussiëren. Zien we in de binten van de schuur het teken van de Chi Rho (Christusmonogram)? Immanuel, God met ons.

Dit waren enkele voorbeelden van werk van kunstenaars, die vorm geven aan het mysterie dat we met Kerst vieren.

Henry Jelsma